To wspomnienie zbawczego misterium Jezusa Chrystusa w ciągu jednego roku kalendarzowego, rozpoczyna się w pierwszą niedzielę Adwentu, która przypada między 27 listopada a 3 grudnia. W trakcie jednego roku przekazywana jest cała historia zbawienia, opisana na kartach Biblii. Kolejno odsłaniane jest całe Misterium Chrystusa: oczekiwanie, zwiastowanie, nadejście, działalność, śmierć, zmartwychwstanie.
Każdy dzień w kalendarzu jest dniem liturgicznym i trwa od północy do północy. Obchód niedzieli i uroczystości rozpoczyna się wieczorem dnia poprzedniego.
OKRES ADWENTU
Okres adwentu ma podniosły charakter: jest okresem przygotowania do uroczystych obchodów Narodzenia Pańskiego, upamiętniających pierwsze przyjście Syna Bożego do ludzi, a zarazem czasem, w którym tamto wspomnienie kieruje umysł ku oczekiwaniu powtórnego przyjścia Chrystusa przy końcu świata. Z tych powodów okres adwentu jest czasem religijnego i radosnego oczekiwania.
OKRES BOŻEGO NARODZENIA
Po dorocznym obchodzie Misterium Paschalnego największym obchodem Kościoła jest Pamiątka Narodzenia Pana i Jego objawień, sprawowana w okresie Bożego Narodzenia.
Okres Bożego Narodzenia trwa od pierwszych nieszporów Narodzenia Pańskiego aż do niedzieli po 6 stycznia.
OKRES ZWYKŁY
Oprócz okresów o szczególnym charakterze są w ciągu roku 33 lub 34 tygodnie, kiedy to Misterium Chrystusa obchodzi się w pełnej jego treści, a nie w jakimś szczególnym jego aspekcie; dotyczy to zwłaszcza niedziel. Ten okres nazywa się okresem zwykłym.
OKRES WIELKIEGO POSTU
Rodziny katolickie w okresie Wielkiego Postu zachęcają się wzajemnie do gorliwego i owocnego udziału w liturgii wielkopostnej i w nabożeństwach pokutnych w kościele. Zgodnie z prawem i tradycją Kościoła, przystępujemy do sakramentu pokuty, aby z oczyszczoną duszą uczestniczyć w misteriach paschalnych. Nabożeństwa wielkopostne, a zwłaszcza Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale oraz rekolekcje parafialne, mają przysposobić nasze serca do rozważania męki Chrystusa. W tym szczególnym okresie Chrystus oczekuje od nas wewnętrznego nawrócenia przez zmianę sposobu myślenia i radykalną przemianę serca.
Od II wieku chrześcijanie, przygotowując się do Świąt Wielkiej Nocy, pościli. Początkowo poszczono zaledwie dwa dni, potem przez tydzień. Od VI wieku czas postny wydłużył się do 40 dni, na pamiątkę czterdziestodniowego postu Pana Jezusa na pustyni.
ŚRODA POPIELCOWA - POPIELEC
Pierwszy dzień wielkiego postu to uroczystość przede wszystkim religijna. Podniosły, smutny nastrój udziela się każdemu choćby przez krótki czas spędzony w kościele. Wszyscy idą do kościoła, klękają przed ołtarzem, aby ksiądz posypał im głowy popiołem. “Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” - wypowiada kapłan nad każdym, któremu szczypta spopielonej palmy z Kwietnej Niedzieli osiadła szara plama na włosach. Najwspanialsza demokracja... Symbol pokuty - szary proch - przyjmują na stopniach ołtarzy królowie, książęta, wielcy panowie i żebracy, bezdomni, trędowaci. Wobec Boga wszyscy są równi. Wobec śmierci też.
ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE
Wielki Czwartek
Ostatnia Wieczerza - pierwsza Msza święta. W tym dniu odbywa się rano tylko jedna msza, tzw. Krzyżma świętego, celebrowana w kościele katedralnym przez biskupa i prezbiterów diecezji, podczas której poświęca się oleje chorych, krzyżma świętego (m.in. do bierzmowania,konsekracji świątyni, sakramentu kapłaństwa)oraz olej katechumenów. Nowe oleje zabierane są do parafii, stare pali się. Msza z poświęceniem krzyżma kończy okres Wielkiego Postu.
Msza wieczorna rozpoczyna Triduum Paschalne. Przypomina ona Ostatnią Wieczerzę, w czasie której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i swoją krew, a następnie dał Apostołom do spożycia oraz nakazał im i ich następcom w kapłaństwie, by czynili to na Jego pamiątkę. Ma ona także szczególne znaczenie dla kapłanów, gdyż nawiązuje do ustanowionego przez Chrystusa w czasie ostatniej wieczerzy sakramentu kapłaństwa i eucharystii.
Na zakończenie mszy w uroczystej procesji, najczęściej przy śpiewanym hymnie "Pange lingua" (Sław, języku, tajemnicę) Najświętszy Sakrament przenosi się do kaplicy przechowywania (ciemnicy), która ma przypomnieć uwięzienie Chrystusa po zdradzie Judasza. Po mszy na znak dokonanego spustoszenia, zdrady i opuszczenia Jezusa obnaża się ołtarz. Od hymnu "Gloria" (Chwała na wysokości), podczas którego biją wszystkie znajdujące się w kościele dzwony, aż do tego samego hymnu podczas Wigilii Paschalnej milkną organy, dzwony i wszelkie instrumenty muzyczne. Wolno używać jedynie drewnianych kołatek.
Wielki Piątek
Śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżuW dzień ten nie odprawia się mszy, gdyż tego dnia to właśnie sam Chrystus ofiarował się za grzechy świata. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Po raz ostatni odprawiana jest droga krzyżowa. Centrum tego dnia jest liturgia na cześć Męki Pańskiej, składająca się z czterech elementów:
Liturgii słowa, która jest poprzedzona prostracją, czyli leżenie kapłana krzyżem.
Adoracji Krzyża – do prezbiterium przynosi się krzyż, który kapłan odsłania w trzech etapach, za każdym razem śpiewając: "Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata" (Ecce lignum Crucis, in que salus mundi pependit), na co ludzie odpowiadają: "Pójdźmy z pokłonem" (Venite adoramus). Można również, zamiennie, ukazać odsłonięty krzyż w trzech miejscach świątyni. Następnie wierni oddają cześć odsłoniętemu krzyżowi poprzez pocałunek. W tym czasie śpiewa się tzw. Improperia.
Komunii świętej. Rozdawana jest z hostii konsekrowanych w Wielki Czwartek. Liturgia Męki Pańskiej jest zatem "Liturgią z darów uprzednio konsekrowanych".
Procesji do Grobu Pańskiego. Zgodnie z wielowiekową tradycją na koniec liturgii przenosi się nakryty przeźroczystym welonem Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego. Tam odbywa się krótka modlitwa, po której kapłan udaje się do zakrystii.
Wielka Sobota
Święcenie potraw wielkanocnych. W tym dniu Kościół milczy - jest to czas wielkiej ciszy, skupienia i czuwania przy Grobie Pańskim. Dawniej przed Liturgią Wigilii Paschalnej niszczono ołtarz i budowano nowy, współcześnie ołtarz zostaje obnażony, a kościoły sprzątane. Istnieje też zwyczaj odwiedzania symbolicznych Grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na cmentarzach. Formalnie Wielka Sobota nie ma swojego nabożeństwa, a Liturgia Wigilii Paschalnej (p. niżej) należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system dat, wg którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna się niedziela).
W Polsce i niektórych sąsiednich krajach tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne, aby je poświęcić albo zapraszają kapłana do domostwa, gdzie poświęcony zostanie stół z potrawami.
OKRES WIELKANOCNY
“Okres pięćdziesięciu dni od Niedzieli Zmartwychwstania do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego obchodzi się w podniosłym nastroju radości jako jeden dzień świąteczny, jako «Wielką Niedzielę» (św. Atanazy). Są to dni, kiedy ze szczególną mocą rozbrzmiewa śpiew «Alleluja». Osiem pierwszych dni okresu wielkanocnego tworzy oktawę i obchodzi się je jako uroczystości pańskie.”
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego
Tradycja
Wielkanoc jest najstarszym i największym świętem w Kościele. Swój początek wzięło od żydowskiej Paschy, czyli wyjścia Narodu Wybranego z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Żydzi świętowali, Paschę czternastego dnia księżycowego miesiąca Nissan. Podczas takiego święta miało miejsce Zmartwychwstanie Chrystusa.
Obrzędy
Po Mszy świętej rezurekcyjnej gromadzimy się przy stole udekorowanym na święta Wielkanocne. Zapalamy paschał rodzinny.
Wcześnie, przed wschodem słońca, obchodzili swoje pola i kropili je wodą święconą. Na Podlasiu strażacy w galowych mundurach i błyszczących metalowych kaskach obchodzili wszystkie domy, osiedla czy też wioski, śpiewając pieśni wielkanocne, składali życzenia i kropli mieszkania wodą święconą. W całej Polsce natomiast znany jest śmigus-dyngus - oblewanie się nawzajem wodą, często lodowatą, prosto ze studni czy kranu. Różnie tłumaczy się genezę i znaczenie tego ludowego zwyczaju. Dla nas niech pozostanie on znakiem, że wszyscy zostaliśmy obmyci wodą chrztu świętego i nigdy nie możemy zapominać o swej godności dzieci Bożych.
Dzisiejsze popołudnie w dawnej polskiej tradycji spędzano na spacerach. Zwyczaj ten jest jakby udramatyzowaniem wydarzenia wielkanocnego, podczas wędrówki z Jerozolimy do Emaus, a które opisał św. Łukasz (24, 13-25). Konstytucją tego zwyczaju niech będą dziś odwiedziny u krewnych, sąsiadów, a zwłaszcza osób chorych, starszych czy samotnych.
Druga niedziela Wielkanocy czyli Miłosierdzia Bożego
Nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego nierozerwalnie łączy się z osobą błogosławionej Faustyny Kowalskiej. Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział o niej: “Ta prosta zakonnica przybliżyła Polsce i światu paschalne orędzie Jezusa Miłosiernego. W tej godzinie dziejów wołamy o Miłosierdzie Boże. Pascha jest to przyjście i zmartwychwstanie Chrystusa. Jest to paschalne Objawienie się Miłosierdzia Bożego”.
Obrzędy
Gdy zegar wybije godzinę 15:00 cała rodzina przy zapalonej świecy paschalnej odprawia Godzinę Miłosierdzia Bożego. Jako wstęp można odczytać następujący fragment z dzienniczka siostry Faustyny:
“Ile razy usłyszysz, jak zegar bije trzecią godzinę, zanurzaj się cała w miłosierdziu Moim, uwielbiając i wysławiając je (...) bo w tej chwili zostało na oścież otwarte. W godzinie tej uprosisz wszystko dla siebie i dla innych, w tej godzinie stała się łaska dla świata całego - Miłosierdzie zwyciężyło Sprawiedliwość (...)
Pragnę, aby było Święto Miłosierdzia. Chcę, aby ten obraz, który wymalujesz pędzlem, żeby był uroczyście poświęcony w pierwszą niedzielę po Wielkanocy, ta niedziela ma być Świętem Miłosierdzia (...)
Pragnę, ażeby kapłani głosili to wielkie Miłosierdzie Moje względem dusz grzesznych. Niech się nie lęka zbliżyć do mnie grzesznik. Palą Mnie płomienie Miłosierdzia, chcę je wylać na dusze ludzkie. Pragnę, aby Święto Miłosierdzia było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników. W dniu tym otwarte są wnętrzności Miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask za dusze, które zbliżą się do źródła Miłosierdzia Mojego. Która dusza przystąpi do spowiedzi i komunii świętej, dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar (...) Dusze giną mimo Mojej gorzkiej męki. Daję im ostatnią deskę ratunku, to jest Święto Miłosierdzia Mojego. Jeżeli nie uwielbią Miłosierdzia Mojego, zginą na wieki (...).
Kto w dniu tym przystąpi do Źródła Życia, ten dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar”
Modlitwa o Miłosierdzie Boże
O Boże wielkiego miłosierdzia dobroci nieskończona, oto dziś cała ludzkość woła z otchłani nędzy swojej do miłosierdzia Twego, do litości Twojej, o Boże, a woła potężnym swym głosem nędzy. Boże łaskawy, nie odrzucaj modlitwy wygnańców tej ziemi.
O Panie, dobroci niepojęta, który znasz na wskroś nędzę naszą i wiesz, że o własnych siłach wznieść się do Ciebie nie jesteśmy w stanie, przeto Cię błagamy:
uprzedzaj nas łaską swoją i pomnażaj w nas nieustannie miłosierdzie swoje, abyśmy wiernie pełnili wolę Twoją świętą w życiu całym i w śmierci godzinie.
Niech nas osłania wszechmoc miłosierdzia Twego przed pociskami nieprzyjaciół naszego zbawienia, abyśmy z ufnością jak dzieci Twoje czekali na przyjście Twoje ostateczne, który to dzień Tobie jest tylko wiadomy i spodziewamy się, że otrzymamy wszystko, co nam jest obiecane przez Jezusa, pomimo całej nędzy naszej, bo Jezus jest ufnością naszą, przez Jego miłosierne serce przechodzimy jak przez otwartą bramę nieba. Amen
Przynagleni objawieniami błogosławionej siostry Faustyny powinniśmy nawet codziennie odmawiać Koronkę do Miłosierdzia Bożego - w dzień około godz. 15, w nocy około godz. 3.
ZESŁANIE DUCHA ŚWIĘTEGO
Dzieje Apostolskie (2, 1-11) podają: “Kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle spadł z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić...”
BOŻE CIAŁO
W pierwszą niedzielę po Zielonych Świętach przypada uroczystość Trójcy Świętej, a w czwartek po Trójcy Świętej - Boże Ciało.
